معرفی شبکه CAN در خودروهای ایرانی و چینی
مقدمه:
در دنیای مدرن خودروها، انتقال اطلاعات بین یونیت‌های مختلف نظیر ECU، BSI، ABS و گیربکس نیازمند یک زبان مشترک و سریع است. این زبان، شبکه CAN (Controller Area Network) نام دارد. در این مقاله به معرفی کامل شبکه کن، نقش آن در مدیریت برق خودروهای ایرانی و چینی و اهمیت عملکرد صحیح آن در حفظ کارکرد هماهنگ بخش‌های مختلف خودرو می‌پردازیم.
شبکه CAN چیست؟
شبکه CAN یک پروتکل ارتباطی سریال با سرعت بالا است که برای ارتباط یونیت‌های الکترونیکی داخل خودرو طراحی شده است. این سیستم اولین بار در دهه ۱۹۸۰ توسط شرکت آلمانی Bosch معرفی شد و در حال حاضر به‌عنوان یک استاندارد بین‌المللی در خودروهای سواری، کامیون، اتوبوس و حتی تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف از طراحی این شبکه، انتقال سریع، امن و بدون تداخل داده بین یونیت‌ها کامپیوتری با حداقل سیم‌کشی بوده است.
ساختار فیزیکی شبکه CAN:
شبکه CAN از دو خط اصلی با نام‌های CAN High و CAN Low تشکیل شده که به صورت twisted pair یا به‌هم تابیده هستند تا در برابر نویز مقاوم‌تر باشند. اطلاعات به صورت دیجیتال و در قالب پیام‌هایی با شناسه خاص بین یونیت‌های کامپیوتری رد و بدل میشود. هر یونیت روی شبکه میتواند هم گیرنده و هم فرستنده باشد.
ویژگی‌های کلیدی شبکه CAN:
* قابلیت کار در محیط‌های نویزی با اطمینان بالا
* تشخیص و تصحیح خطا به صورت داخلی
* عدم نیاز به واحد مرکزی برای مدیریت پیام‌ها
* سرعت بالا (125 کیلوبیت تا 1 مگابیت بر ثانیه)
* استفاده از مقاومت‌های پایانی 120 اهم در ابتدا و انتهای خط جهت کاهش انعکاس سیگنال
وظایف شبکه CAN:
* انتقال اطلاعات بین یونیت‌های مختلف از جمله ECU، ABS، BSI، پشت‌آمپر، گیربکس و سیستم تهویه
* هماهنگ‌سازی عملیات بین ماژول‌ها و یونیت های مختلف جهت عملکرد هماهنگ خودرو
* کاهش تعداد سیم‌ها و پیچیدگی سیم‌کشی
شبکه CAN در خودروهای ایرانی:
در محصولات ایران‌خودرو مانند پژو 206، سمند، دنا و تارا، شبکه CAN نقش مهمی در ارتباط بین یونیت‌های مختلف ایفا می‌کند. برای مثال در پژو 206 سیستم‌هایی مانند ایسیو ECU موتور، یونیت ABS، BSI و پشت‌آمپر از طریق شبکه کن با یکدیگر در ارتباط هستند. در برخی از این خودروها، به‌ویژه مدل‌های مجهز به مالتی‌پلکس، دو شبکه CAN مجزا (High Speed و Low Speed) وجود دارد.
شبکه CAN در خودروهای چینی:
در خودروهای چینی مانند چری، ام‌وی‌ام، لیفان و جک، شبکه CAN معمولاً پیچیده‌تر و دارای یونیت‌های بیشتری است. این خودروها معمولاً از شبکه‌های چندکاناله استفاده می‌کنند که شامل شبکه‌های مخصوص موتور، گیربکس، تجهیزات رفاهی و ایمنی هستند. در برخی مدل‌ها مانند تیگو ۷ یا چری آریزو، شبکه‌های CAN داخلی و خارجی از طریق Gateway با هم تبادل داده دارند.
ایرادات رایج شبکه CAN:
* افزایش یا کاهش مقاومت بین دو خط شبکه به دلیل خرابی یونیت یا قطعی در مسیر
* نویز ناشی از سیم‌کشی غیراستاندارد یا نزدیک بودن به منابع القایی
* خرابی آی‌سی CAN در ایسیو ECU یا یونیت‌های دیگر
* اتصال ناقص یا اکسیده بودن سوکت‌های BSI، BCM، ECU یا دیگر یونیت‌ها
روش‌های تشخیص عیب در شبکه CAN:
* تست مقاومت اهمی بین خطوط CAN High و CAN Low (باید حدود 60 اهم باشد در حضور دو مقاومت 120 اهمی)
* مشاهده سیگنال با اسیلوسکوپ جهت بررسی شکل موج و میزان نویز
* استفاده از دیاگ‌های پیشرفته با قابلیت بررسی وضعیت شبکه CAN و فعال یا غیرفعال بودن یونیت‌ها
* بررسی خطاهای ذخیره‌شده در حافظه ایسیو ECU و سایر یونیت‌ها
نقش تعمیرکار متخصص:
عیب‌یابی دقیق شبکه CAN نیازمند تجربه، ابزار تخصصی و درک درست از ساختار شبکه در هر مدل خودرو است. در بسیاری از موارد، صرفاً تعویض قطعه بدون بررسی شبکه باعث اتلاف هزینه و زمان میشود. تعمیرکار حرفه‌ای باید بتواند مسیر سیم‌کشی، وضعیت سوکت‌ها، مقاومت‌ها و سالم بودن آی‌سی‌های شبکه را با دقت بررسی کند.
اهمیت شناخت شبکه کن در تعمیر ایسیو ECU:
در مواردی که ایراد در شبکه کن وجود داشته باشد، ممکن است ایسیو ECU سیگنال‌های لازم را به موقع دریافت نکند یا دچار عملکرد ناهماهنگ شود. این موضوع مستقیماً روی عملکرد موتور، شتاب، مصرف سوخت و حتی استارت اولیه تأثیر می‌گذارد.
جمع‌بندی:
شبکه کن، ستون فقرات ارتباطی خودروهای مدرن است. عدم شناخت کافی از این شبکه میتواند موجب تشخیص نادرست ایرادها و تعویض بی‌مورد قطعات شود. در شیراز ایسیو، با بهره‌گیری از تجهیزات دقیق عیب‌یابی و دانش فنی به‌روز، خدمات تخصصی بررسی و تعمیر شبکه CAN در انواع خودروهای ایرانی و چینی ارائه می‌گردد.
